Σκέψεις για τις ευρωπαικές και αμερικάνικες αγορές
Πριν από 8 χρόνια
Παρασκευή 25 Αυγούστου 2017
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΟ
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ & ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΟ
Το άρθρο δημοσιεύτηκε, σε λίγο πιο συνεπτυγμένη μορφή, στο 4ο τεύχος του περιοδικού "Τετράδια Μαρξισμού"
Σε κάθε σύστημα ένα πλήθος παραγόντων επιδρούν και το γεννούν. το διαμορφώνουν, το εξελίσσουν και το καταστρέφουν. Πολλές δυνάμεις δρούν μέσα του πολλές φορές προς αντίθετες κατευθύνσεις και σε διαπάλη μεταξύ τους. Για όσο διάστημα οι δυνάμεις αυτές βρίσκονται σε «παλίντροπο αρμονίη», κατά τη ρήση του μεγάλου αινίκτη του Ηράκλειτου, το σύστημα βρίσκεται σε μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας. Μια σχετική σταθερότητα το διαπερνά και οι αντίθετες δυνάμεις βρίσκονται σε αρμονία.
Η αρμονία αυτή είναι πάντα φαινομενική και ποτέ αιώνια. Αν κάποιος εξετάζει μακροσκοπικά ένα σύστημα δεν μπορεί να αντιληφτεί τη διαπάλη μεταξύ των αντιθέτων δυνάμεων και τις μεταβολές που αυτή επιφέρει στο σύστημα ως όλον. Κι έρχεται κάποια στιγμή που η ισορροπία σπάει και το η «παλίντροπος αρμονίη» καταρρέει. Και καταρρέει ακριβώς επειδή υπάρχει η διαπάλη των δυνάμεων που επί μακρόν ίσως το διατηρούσαν σε αρμονία.
Τα παραπάνω ισχύουν για κάθε σύστημα και ισχύουν επομένως και για κοινωνικοοικονομικά συστήματα. Μία από τις θεμελιώδεις συνεισφορές του καπιταλισμού στο πεδίο της οργάνωσης των κοινωνιών αλλά ταυτόχρονα και ο μοχλός τόσο για την κυριαρχία του όσο και για την επέκτασή του ήταν το έθνος- κράτος. Το κράτος αποτέλεσε τον ισχυρό βραχίονα του καπιταλισμού τόσο προς το εσωτερικό της επικράτειάς του όσο και προς το εξωτερικό. Αποτελούσε ταυτόχρονα και το πεδίο όπου η «παλίντροπος αρμονίη» από τη μια εκφραζόταν κι από την άλλη επιβαλλόταν με τρόπους ποικίλους και σαν αποτέλεσμα πάντα της διαπάλης που εδώ είχε κυρίως ταξικά χαρακτηριστικά.
Το έθνος - κράτος επομένως ως δημιούργημα της επικράτησης των αστών ήταν διαρθρωμένο έτσι ώστε να εξυπηρετεί την κυρίαρχη τάξη. Τους αστούς και τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής. Ταυτόχρονα όμως, για να νομιμοποιείται, έπρεπε να εκφράζει και τα συμφέροντα ευρύτερων κοινωνικών ομάδων και τάξεων. Το κράτος ήταν ο εγγυητής της μακροπρόθεσμης κυριαρχίας της ιθύνουσας τάξης ως τέτοιας. Για να το πετύχει αυτό προσπαθούσε να διατηρεί μια ισορροπία μεταξύ των διαφόρων αντικρουόμενων συμφερόντων όπως αυτά εκφράζονταν μέσα από την ταξική πάλη κι ανάλογα με την κατανομή ισχύος αυτών. Αυτό ήταν εφικτό στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου κυριαρχίας του κεφαλαίου αλλά όχι πάντα. Υπήρξαν ιστορικές στιγμές σε διάφορες χώρες, όταν η ταξική πάλη έπαιρνε οξεία μορφή, που το κράτος δεν κατόρθωσε νε επιβάλει την ισορροπία των συμφερόντων και τότε χρησιμοποίησε την ωμή βία για να επιβάλει την κυριαρχία της ιθύνουσας τάξης. Στο μεγαλύτερο όμως χρονικό διάστημα της κυριαρχίας του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής αυτό δεν ήταν αναγκαίο καθώς ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής εξέφραζε τα συμφέροντα ευρύτερων κοινωνικών ομάδων και τάξεων.
Η σχέση κράτους – κυρίαρχης τάξης δεν είναι φυσικά απόλυτη. Είναι σχετική και καθορίζεται τόσο από την ιστορική διαδρομή, απόρροια κι αυτή των συσχετισμών δύναμης των αντικρουόμενων συμφερόντων, όσο κι από τη σχέση ισχύος αυτών σε κάθε ιστορική στιγμή. Η σχετική κρατική ανεξαρτησία αυξανόταν όσο πιο πολύπλοκος και μεγαλύτερος γινόταν ο κρατικός μηχανισμός. Το κράτος αποκτώντας νομιμοποιητική ισχύ διαμορφωνόταν ως μια δύναμη κι ένας μηχανισμός μιας γραφειοκρατικής ιεραρχίας ο οποίος φρόντιζε και για τη δική του αναπαραγωγή και τα συμφέροντα που δεν είναι δεδομένο πως θα βρίσκονταν πάντα σε απόλυτη συμφωνία με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Για όσο χρονικό διάστημα η αστική τάξη έπαιζε προωθητικό ρόλο το κράτος της μπορούσε να διατηρεί τον εξισορροπητικό ρόλο του και να έχει την αντίστοιχη νομιμοποίηση.
Από την αρχή πάντως μεταξύ του κεφαλαίου και του έθνους κράτους υπόβοσκε μια σημαντικότατη αντίθεση. Αυτή του περιορισμένου της κρατικής επικράτειας και της ισχυρότατης τάσης του κεφαλαίου να αναζητά κέρδος όπου γης. Η αντίθεση αυτή στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της κυριαρχίας του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής βρισκόταν συνήθως εν υπνώσει για διάφορους λόγους. Αυτό συνέβαινε σε όλη την ανοδική φάση και τη φάση της ωριμότητας του καπιταλισμού. Μέχρι δηλαδή τη δεκαετία του 1970 κι ανάλογα με τη χώρα.
Ο βασικός λόγος για τον οποίο η αντίθεση δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο ήταν πως ο καπιταλισμός κατόρθωνε να ισορροπεί μεταξύ του παγκόσμιου χαρακτήρα του από τη μια και του περιορισμένου του έθνους – κράτους. Αυτό ήταν εφικτό διότι μέχρι και τη δεκαετία του 1970 το κεφάλαιο επεκτεινόταν εντάσσοντας όλο και περισσότερες εργατικές δυνάμεις στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής εξάγοντας παλιότερους παραγωγικούς τομείς ενώ στο εσωτερικό των μητροπολιτικών χωρών νέοι παραγωγικοί κλάδοι αναπτύσσονταν. Με τη διαδικασία αυτή τρεις αναγκαίοι για την ισορροπία όροι εκπληρώνονταν ταυτόχρονα:
1. Η βασική ανάγκη του κεφαλαίου για επέκταση εκτός των κρατικών συνόρων με την ένταξη νέων εργατικών δυνάμεων στην καπιταλιστική συσσώρευση ικανοποιούταν με την εξαγωγή των παλιών κλάδων ή με την ανάληψη έργων σε άλλες χώρες και τις εξαγωγές κεφαλαίων μέσω δανεισμού
2. Στο εσωτερικό των μητροπόλεων νέοι παραγωγικοί κλάδοι αναπτύσσονταν, με μεγαλύτερη ένταση κεφαλαίου, και οι εργατικές δυνάμεις έβρισκαν εργασία με μεγαλύτερες αμοιβές σε γενικές γραμμές
3. Ο κρατικός μηχανισμός και η κρατική γραφειοκρατία ισχυροποιούνταν κυρίως μέσω των διαδικασιών στήριξης των αγορών δραστηριοποίησης του εθνικού κεφαλαίου. Στη διαδικασία αυτή συμπεριλαμβάνονται φυσικά τόσο η διπλωματία και το αποικιοκρατικό σύστημα όσο και οι πόλεμοι.
Μπορούμε να παρακολουθήσουμε την παραπάνω διαδικασία με την ανάπτυξη αρχικά των κλάδων της υφαντουργίας, της χαλυβουργίας και των σιδηροδρόμων στα μητροπολιτικά κέντρα και την εξαγωγή αυτών καθώς και δανειστικών κεφαλαίων ενώ στο κέντρο αναπτύσσονταν οι νέοι κλάδοι του ηλεκτρισμού και των κινητήρων εσωτερικής καύσης και του αυτοκινήτου. Μετά από αυτούς το νέο κύμα αφορούσε τη χημική βιομηχανία.
Σε όλο το προηγούμενο διάστημα και ιδιαίτερα κατά την χρυσή περίοδο του καπιταλισμού, 1945 -1975, τεράστια κεφάλαια έχουν συσσωρευτεί στις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Τα κεφάλαια αυτά αναζητούν εναγωνίως να δικαιώσουν το όνομά τους. Να φέρουν κερδοφορία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την ένταξη νέων μεγάλων εργατικών δυνάμεων στη διαδικασία της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Οι δυνάμεις αυτές βρίσκονται κυρίως στις χώρες της Ανατολής, πλην της Ιαπωνίας βεβαίως. Για να συμβεί όμως αυτό πρέπει οι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί καθ’ όλη την προηγούμενη περίοδο στη δράση του κεφαλαίου να αρθούν. Με μεθοδικότητα και με μοχλό τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου επιβάλλεται σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η άρση κάθε περιορισμού στη διακίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων. Οι περιορισμοί αυτοί επιβάλλονταν μέσω της κρατικής ισχύος βεβαίως. Το κράτος επομένως έμπαινε εμπόδιο στην δράση του κεφαλαίου που επιζητούσε κι επέβαλλε την απόλυτη κυριαρχία του ως η μόνη δύναμη.
Η επιβολή αυτή είχε επίσης κι ένα ακόμη περίεργο χαρακτηριστικό. Η αποδυνάμωση του κράτους ήταν δυνατή και εφικτή μόνο μέσα από την αποδοχή και την επιβολή της μέσα από το κράτος. Στη διαδικασία αυτή βασικό ρόλο έπαιζαν επίσης και οι ιδιωτικοποιήσεις που από τη μια αύξαναν την κερδοφορία κι από την άλλη αποδυνάμωναν το κράτος σε τομείς που δεν ήσαν αναγκαίοι στο κεφάλαιο. Τα παραπάνω είχαν σοβαρότατες επιπτώσεις σε όλο το εποικοδόμημα στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Από τη δεκαετία του 1970, με μια μικρή αναλαμπή τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική κατά τη δεκαετία του 1990, η αλυσίδα που περιγράψαμε σπάει στον ουσιωδέστερο κρίκο της. Σταματά η ανάπτυξη νέων παραγωγικών κλάδων. Καθώς η εξαγωγή των παλιών συνεχίζεται το κεφάλαιο δεν μπορεί πλέον να δώσει στις εργατικές τάξεις αλλά και στα μικροαστικά στρώματα στις μητροπόλεις εργασία και αμοιβές.
Οι πραγματικές αμοιβές, σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, μειώνονται συνεχώς, η ανεργία και η υποαπασχόληση αυξάνονται δραματικά και την ίδια δραματική μείωση υφίστανται και οι κοινωνικές παροχές και το κοινωνικό κράτος. Οι τρείς όροι που διατυπώσαμε πριν πως πληρούνταν με αποτέλεσμα το αστικό κοινωνικοοικονομικό οικοδόμημα να βρίσκεται σε ισορροπία δεν πληρούνται πλέον. Η αρμονία διερράγει και η ισορροπία έγινε ασταθής. Αποτέλεσμα αυτού ήταν, με διαφορετικούς ρυθμούς στις διάφορες χώρες, ένα νέο πολιτικό περιβάλλον να αρχίσει να διαμορφώνεται.
Οι μεταβολή αυτή των όρων διαβίωσης μεγάλων τμημάτων των κυριαρχούμενων τάξεων και στρωμάτων, και κυρίως της εργατικής τάξης, στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες είχε προσλαμβάνονταν με τρόπο που αντιστοιχούσε στο επίπεδο της πολιτικής ωριμότητάς τους. Δηλαδή στρεβλά. Εκείνο το οποίο αντιλαμβάνονται είναι πως η παγκοσμιοποίηση φταίει για την ανεργία, την, την υποαπασχόληση και τη μείωση των κοινωνικών παροχών. Το νήμα που διαπερνά και διαμορφώνει αυτό το νέο πολιτικό τοπίο είναι η αντίθεση στις πολιτικές επιλογές του κεφαλαίου για αποδυνάμωση του κράτους. Η λύση την οποία προκρίνουν επομένως είναι η επιστροφή στο παρελθόν με το κράτος να ανακτά τον ρόλο τον οποίο είχε προ της δεκαετίας του 1980.
Στο περιβάλλον αυτό είναι λογικό να παρατηρούνται φαινόμενα αναβίωσης του εθνικισμού με πολλές όμως διαφορές από το παρελθόν. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Από τη Γαλλία της Λεπέν ως την επικράτηση του Τράμπ στις εκλογές των ΗΠΑ. Η διάρρηξη της ισορροπίας με την απόλυτη επικράτηση των κοσμοπολίτικων χαρακτηριστικών του κεφαλαίου και την υποχώρηση των εθνικών χαρακτηριστικών του έχει σν αποτέλεσμα μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης να στρέφονται προς τα πίσω αναζητώντας το ισχυρό κράτος. Με τα τμήματα αυτά του πληθυσμού συντάσσεται και μερίδα του κεφαλαίου, που έχει συμφέροντα εντός των εθνικών συνόρων, αλλά και μέρος της κρατικής γραφειοκρατίας που αντιδρά στην αποδυνάμωσή της. Το κράτος και η ισχυρή γραφειοκρατική μηχανή με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής του δεν έχει ακόμη πει τον τελευταίο λόγο.
Πριν όμως αποφανθούμε για το τι είναι προωθητικό για τις κοινωνίες και τον άνθρωπο και τι όχι, που δεν αποτελεί στόχο αυτού του κειμένου, ας λάβουμε σοβαρά υπόψη μας αυτό που ο Μαρξ από πολύ νωρίς έγραψε:
«Με την εκμετάλλευση της παγκόσμιας αγοράς η αστική τάξη διαμορφώνει κοσμοπολιτικά την παραγωγή και την κατανάλωση όλων των χωρών. Προς μεγάλη λύπη των αντιδραστικών, αφαίρεσε το εθνικό έδαφος κάτω από τα πόδια της βιομηχανίας» (Μαρξ Ενγκελς Κομμουνιστικό Μανιφέστο. σ. 24. Σύγχρονη Εποχή)
Γιώργος Π. Τριανταφυλλόπουλος
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
5 σχόλια:
όπως γράφει και ο Μαυρουδέας:
«Με αυτή την έννοια αντί της “παγκοσμιοποίησης” είναι ορθότερο να αναφέρεται κανείς σε περιόδους αυξημένης διεθνοποίησης του κεφαλαίου. Αυτό διαψεύδει διάφορες αιθεροβάμονες ριζοσπαστικές απόψεις που θεωρούν ότι ο καπιταλισμός –ένα σύστημα που γεννήθηκε με βάση τα εθνικά κράτη– θα εξαλείψει μόνος του τους εθνικούς διαχωρισμούς (και τις πολεμικές συγκρούσεις που τους συνοδεύουν) και θα προκύψει μία «καθαρή» ταξική αντιπαράθεση σε παγκόσμιο επίπεδο που δεν θα περιπλέκεται από τα όντως ακανθώδη εθνικά ζητήματα. Όπως εύστοχα είχε επισημάνει ο Bukharin, το καπιταλιστικό σύστημα διαπερνάται από μία οργανική αντίφαση μεταξύ της τάσης διεθνοποίησης και της τάσης εθνικοποίησης του κεφαλαίου– δηλαδή της αύξησης της διεθνούς αλληλεξάρτησης της παγκόσμιας οικονομίας και της διαίρεσης της τελευταίας σε εθνικά μπλοκ– την οποία δεν πρόκειται ποτέ να επιλύσει. Έτσι περίοδοι αυξημένης διεθνοποίησης του κεφαλαίου (με ενδεχομένως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η κάθε μία) διαδέχονται περιόδους επιστροφής στις εθνικές βάσεις και διαίρεσης σε κλειστά αντίπαλα μπλοκ.
Τέλος, υπάρχει άλλο ένα σημαντικό συναφές ζήτημα που αποσταθεροποιεί επίσης κρίσιμες πλευρές της θέσης περί παγκοσμιοποίησης. Έχει υποστηριχθεί ότι η απελευθέρωση των διεθνών κεφαλαιακών ροών – και η αντίστοιχη της εργασίας– θα ευνοήσουν την ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων οικονομιών και εν τέλει θα οδηγήσουν στην σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης των ανεπτυγμένων και των λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών. Με τον τρόπο αυτό πράγματι ο πλανήτης μας θα γίνει ένα «ενιαίο παγκόσμιο χωριό». Όμως, τόσο στην προηγούμενη περίοδο αυξημένης διεθνοποίησης του κεφαλαίου όσο και στην σημερινή διαψεύσθηκε οικτρά αυτή η ορθόδοξη πεποίθηση περί σύγκλισης. Αντιθέτως επιβεβαιώθηκε για πολλοστή φορά η θέση του Lenin για την ανισόμετρη ανάπτυξη μεταξύ των διαφορετικών εθνικών οικονομιών. Η αυξημένη διεθνοποίηση όχι μόνο δεν μειώνει το χάσμα αναπτυγμένων και λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών αλλά αντιθέτως το αυξάνει καθώς κατά κανόνα λειτουργεί προς όφελος των πρώτων (π.χ. βλέπε Nayar). Όπως εύστοχα έχει δείξει η μαρξιστική προβληματική για τον ιμπεριαλισμό –και αντίθετα με τις νεοκλασσικές δοξασίες αλλά και κάποια ριζοσπαστικά «ανεστραμμένα είδωλα» τους– οι διεθνείς κινήσεις του κεφαλαίου ξεκινούν από την ύπαρξη διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης, αποσκοπούν στην εκμετάλλευση τους και εν τέλει τα αναπαράγουν σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό. Στην βάση αυτών των διαφορών γεννιούνται οι διεθνείς κινήσεις του κεφαλαίου και οι συνακόλουθοι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί που κάθε άλλο παρά κάνουν τον κόσμο μας ένα ενιαίο, αγαπημένο πλανητικό χωριό».
Aπόσπασμα από ένα βιβλίο πού γράφτηκε το 1984
"
Mέσα άπό τούτες τίς διαφορές καί τήν έπί μέρους ((άντίθεση)) δημιουργείται μιά άλλη έννοια ένιαιότητος πού άφορά όλους τούς άνθρώπους άνεξαρτήτως χρώματος καί φυλής , τό άνθρωπιστικόν ένιαίον τής Τεχνολογίας , δηλαδή τό σοσιαλιστικόν ίδεώδες τής Τεχνολογίας . Διότι κάθε τί τό άνθρωπιστικό , κάθε τί πού έχει βάση τήν ίκανοποίηση άνθρωπίνων άναγκών καί άπό έκεί ξεκινάει , είναι κατ' άνάγκην σοσιαλιστικό .
Σοσιαλισμός σήμερα (σημ. τό 1984 γράφτηκε) δέν είναι νά μήν κερδίζη ό βιομήχανος πολλά , άλλά νά ζή ό κόσμος καλά . Αν τό κεφάλαιο νέμεται τό κέρδος άπ' τήν παραγωγή -- άρα πρέπει νά παράγη όσο πιό πολύ μπορεί-- , τούτο συμβαίνει έφ' όσον ό κόσμος νέμεται ό,τι αύτό παράγει .
Η έννοια τού κέρδους έχει πρό πολλού άλλοιώσει τό νοημά της μέσα στήν έννοια τής κοινωνικής αύτορρύθμισης , άφού ή έννοια τού καπιταλιστικού κέρδους άντλεί τό νόημά της άπό τήν ίκανότητα πού πρέπει νά έχη ό ((λαός)) ν' άπορροφά τά παραγόμενα προιόντα , δηλ. τά ((άγαθά)) .
Τήν έποχή τής σχέσης ((έργοδότη -έργάτη)) ή έννοια τού κέρδους συνιστούσε ένα μεταβατικό στάδιο τής καπιταλιστικής παραγωγής , τό όποίον σήμερα έπαψε πρό πολλού νά ύπάρχη . Μόνο σέ όσες κοινωνίες δέν ύπάρχουν σήμερα πολυεθνικές , άλλά ύπάρχει μιά κάποια παραγωγή καί τάση ((βιομηχανικής άναπτύξεως)) , μπορούμε νά πούμε ότι ύφίσταται άκόμη ((έκμετάλλευση άπό άνθρώπου είς άνθρωπο)) . Διότι μέσω τής πολυεθνικής έταιρείας σήμερα ή έννοια τού κέρδους έλαβε ούσιαστικά τήν έννοια τής κοινωνικής μερίμνης .
Τί μ' ένδιαφέρει πόσο κερδίζει ή πόσο θέλει νά κερδίζη ή έταιρεία , πού έφκιαξε τό ήλεκτρικό ψυγείο , άφού μέσα στόν όρισμό τής ύπαρξής της είναι νά ζώ έγώ σέ κοινωνικές συνθήκες πού θά μού έπιτρέπουν νά τό άγοράσω ?
Ας π'αρωμε ένα πιό συγκεκριμένο παράδειγμα . Τί σημαίνει ότι μιά έταιρεία κατασκευής τηλεοράσεων θέλει νά κερδίζη όσο τό δυνατόν πιό πολύ ? Σημαίνει
1) ότι έχει άνάγκη νά πουλάη όσο τό δυνατόν περισσότερες τηλεοράσεις (άρα ό συναγωνισμός ώς πρός τίς άλλες όμοιες έταιρείες μού έξασφαλίζει τήν καλήν ποιότητα καί κατοχυρώνει τά λεφτά μου ) .
2) ότι έκτός άπό τήν κοινωνική δυνατότητα τής οίκονομικής παροχής γιά ν' άγοράσω τήν τηλεόραση , πρέπει νά έχω τόν κατάλληλον χρόνο καί τήν άντίστοιχη καλή διάθεση (αύτά άποτελούν κοινωνικές προυποθέσεις) νά καθήσω νά ίδώ τά προγράμματα .
Η ίδια λογική ίσχύει γιά πάν ό,τι έπιδέχεται τό χαρακτηρισμό τού ((άγαθού)) καί τείνει νά ίκανοποιήση ((προσωπικές άνάγκες)) . Δέν ξεχνάμε ότι ό παράδεισος τής Γραφής καί ή πολυεθνική λειτουργούν κατά τόν ίδιον τρόπο . Η πολυεθνική πρέπει νά μέ ((έξωθή)) ν' άγοράσω τά προιόντα της μέ τό νά τά ((βελτιώνη)) καί νά μού προσφέρη τό ((διαρκώς καινούργιο)) σ' αύτά . Τούτο όμως σημαίνει ότι ούσιαστικά μεριμνά γιά τήν άνάπτυξη τών μέσων έκείνων πού πραγματοποιούν τούς σκοπούς αύτούς τού κέρδους , δηλ. στήν άνάπτυξη τής ίδιας τής τεχνολογίας .
Αλλά άνάπτυξη τής τεχνολογίας σημαίνει λιγώτερη σπατάλη τής σύνολης άνθρώπινης δύναμης γιά τήν παραγωγή τού κοινωνικού προιόντος . Η άτομική έτσι ((σωτηρία )) τής πολυεθνικής μεταβάλλεται σέ κοινωνική σωτηρία τού ((ποιμνίου)) .
Αν οί πρώτες τηλεοράσεις είχαν τό μέγεθος ένός ντουλαπιού καί έπρεπε νά έργάζωνται έκατοντάδες άνθρωποι γιά νά τήν φτιάξουν , σήμερα έχει μέγεθος έλάχιστο καί οί άπασχολούμενοι γιά τήν κατασκευή της είναι έπίσης έλάχιστοι .
Τό κύριο όμως έπίτευγμα όλων τών άνωτέρω είναι τό σύνολο πολιτιστικό άποτέλεσμα καί ή συνάρτησή του πρός τήν λειτουργία τού κράτους .
Αν δούλευα όσο δούλευαν οί έργάτες στήν έποχή τού Μάρξ , ή πολυεθνική θά ύπονομευόταν , διότι δέν θά είχα χρόνο νά ίδώ τά προγράμματα .
Αλλά καί σήμερα πού ό άνθρωπος δουλεύει λιγώτερο , πρέπει οί όροι δουλειάς νά είναι τέτοιοι , ώστε νά παρέχεται ή άπαιτούμενη ξεκούραση καί διάθεση γιά τήν παρακολούθηση τών προγραμμάτων κατά τήν έπιστροφή στό σπίτι .
Ορος δηλ. τού ((κέρδους)) τής πολυεθνικής είναι ή γενική βελτίωση τού έπιπέδου ζωής .
(συνεχίζεται)
Λογικώς ή ίδεώδης κατάσταση γιά τήν πολυεθνική καί τόν καταναλωτή , θά ήταν ένας κοινωνικός παραλογισμός : νά κάθεται κανείς άπό τό πρωί ώς τό βράδυ καί νά βλέπη τηλεόραση . Εδώ άκριβώς καθίσταται άπαραίτητη ή λειτουργία τού κράτους . Διότι αύτό πού άποτελεί τήν ίδεώδη κατάσταση γιά τήν πολυεθνική κι' έμένα , στερεί άκριβώς τίς κοινωνικές προυποθέσεις λειτουργίας τής πολυεθνικής , δηλ. μετατρέπεται σέ συντελεστή ύπονομεύσεως τής σύνολης παραγωγής ώς κοινωνικού προιόντος .
Δέν μπορούμε έδώ νά ξεχάσωμε τήν άρχική καταγωγή τού κράτους πού στόν Αριστοτέλη όνομάζεται ((πόλις)) καί στό κατά Ιωάννη Εύαγγέλιο ((λόγος)) .
Τό κράτος παίρνει έτσι σήμερα τόν ρόλο τού συντονιστή άπλώς τής περαιτέρω κοινωνικής λειτουργίας . Είναι ύποχρεωμένο νά περιορίση τίς ((τάσεις)) τής πολυεθνικής καί νά έγγυηθή τήν διατήρηση τών πολιτιστικών έπιτεύξεων καί τού έν γένει έπιπέδου ζωής τών πολιτών , πού άποτελούν προυποθέσεις περαιτέρω λειτουργίας τής πολυεθνικής , δηλ. τής παραγωγής κοινωνικού προιόντος . Καί αύτό γίνεται μέ τήν κατοχύρωση τών διαδικασιών έκείνων , πού παρήγαγαν ίστορικά τήν έν λόγω κατάσταση καί άπετέλεσαν ήδη ((κοινωνικές ένσωματώσεις)) τής διαδικασίας παραγωγής , ήτοι τίς ίδέες τού Πλάτωνα , τού Σπινόζα , τού Λώκ κλπ.
Αύτές , τροποποιημένες σέ ((συντάγματα)) καί ((κοινωνικές διεκδικήσεις)) , είναι τά κατοχυρωτικά τής κοινωνικής έλευθερίας τών πολιτών καί οί παράγωγες αίτίες δημιουργίας τού όλου συστήματος τών νεωτέρων χρόνων .
Παρατηρούμε ότι μέσα στήν Λογική τής παραγωγής ώς κοινωνικής διαδικασίας έμφιλοχωρεί κάποιο είδος κενού , τό όποίον καλύπτει ή έννοια τού κράτους .
Η λογική δηλαδή τής τεχνολογικής παραγωγής προυποθέτει τό κράτος άνεξαρτήτως ((συστήματος)) . Ο ρόλος τού κράτους σήμερα είναι καθαρά κοινωνικός , έν άντιθέσει πρός τίς παλαιότερες έποχές , διότι ή αύξηση κοινωνικών παροχών άποτελεί σήμερα προυπόθεση τής ίδιας τής παραγωγής .
Γι' αύτό καί τά νέα Συντάγματα άπομακρύνονται άπό τήν έννοια τού ((άτόμου)) (((έλευθερίες τού άτόμου)) κλπ. , τά όποία άποτελούν πρό πολλού ήδη κεκτημένες καταστάσεις ) καί διευρύνονται πρός τήν γενικώτερη έννοια τού ((άνθρώπου)) (δικαιώματα τού άνθρώπου ) κλπ .
Η έννοια τής ((άτομικής ίδιοκτησίας)) , πρός τήν όποίαν άφορούσε ή νομική σκέψη τών περασμένων αίώνων , στά πλαίσια τής σημερινής τεχνολογικής παραγωγής καί τών πολυεθνικών έταιρειών , παίρνει μιά νέα μορφή κατοχύρωσης -- αύτής τής έπί μάλλον καί μάλλον κοινωνικοποιήσεως της .
Eίδαμε πιό πάνω ότι άπό άπόψεως ((Λογικής)) τής τεχνολογίκής παραγωγής δέν μπορεί νά ύφίσταται διαφορά ((κοινωνικών συστημάτων)) διότι ή προυπόθεση τής παραγωγής αύτής είναι ότι ό κόσμος καταναλώνει .
Ενα πρόβλημα πού τίθεται είναι άν τό κράτος πρέπει νά είναι ό μεσολαβητής μεταξύ πολυεθνικής καί κοινωνίας , ή άν ή πολυεθνική μπορή νά είναι τό ίδιο τό κράτος.
Καί άκόμη , άν ύπό τά δεδομένα τής τεχνολογικής άναπτύξεως , τό κράτος μπορή νά πάψη νά ύπάρχη καί νά άντικατασταθή άπό κάτι άλλο .
Τό σημείο τούτο δέν μπορούμε νά τό έξετάσωμε άκόμη , διότι μέχρις έδώ έξετάσαμε τήν γένεση τού δυτικού κράτους . Τό κράτος στή Ρωσσία , καίτοι άπλούστερο ώς ίστορική διαδικασία διότι προήλθε άπό μιάν έπανάσταση , θά μάς άπασχολήση σέ άλλην θέση . Πρέπει όμως νά πούμε ότι έδημιουργήθη άπό τίς άνάγκες τής τεχνολογικής παραγωγής καί ότι καί σέ άλλους πολιτιστικούς χώρους , όπου ή ((καπιταλιστική έκμετάλευση)) είναι άγνωστη , όπως π.χ. στήν Ιαπωνία , τό κράτος ύπάρχει .
Τό γεγονός ότι στό τεχνολογικώς σήμερα άνεπτυγμένο μέρος τού πλανήτη μας ύπάρχει ποικιλία άντιλήψεων έπί τής έννοίας τού ((κέρδους)) , σημαίνει ότι τό ((κέρδος)) στήν σύγχρονη κατανόησή του έχει ξεφύγει άπό τά μαρξιστικά διαγράμματα τού περασμένου αίώνα καί άποτελεί τήν πολιτιστική άξιοποίηση μιάς ίδεολογικώς καλλιεργηθείσης κάποτε καταστάσεως πρός χάριν τού συνόλου .
Σήμερα πλέον είναι πασιφανές ότι ή άπρόσωπη έννοια τού ((κέρδους τού κεφαλαίου)) άποτελεί άπλήν μεταβλητή στήν συνάρτηση τής δικής μου κοινωνικής έλευθερίας .
Αν μιά πολυεθνική άεροπορική έταιρεία θέλη όλο καί πιό πολύ νά κερδίζη , αύτό σημαίνει ότι έγώ κάποτε θ' άποκτήσω τήν δυνατότητα νά γυρίσω τόν κόσμο όλον .
Δημοσίευση σχολίου