ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ

 Πιθανά όλοι μας αντιλαμβανόμαστε πως ζούμε σήμερα μια ιδιαίτερη φάση στην ιστορία του καπιταλισμού. Μια φάση που, κατά τη γνώμη μου, σηματοδοτείται από τρεις μεταβολές. Η πρώτη είναι η αδυναμία της παραπέρα ανάπτυξης της παραγωγικότητας και των παραγωγικών δυνάμεων στις χώρες του  αναπτυγμένου καπιταλισμού. Η δεύτερη η διάχυση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής σε ολόκληρο τον κόσμο και η κυριαρχία του σε πλανητικό επίπεδο. Η τρίτη είναι η επίθεση στα εισοδήματα και στα δικαιώματα των εργαζομένων σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες. Μπορούμε να προσδιορίσουμε την χρονική αρχή και των τριών παραπάνω μεταβολών στη δεκαετία του 1970. Η αρχή μπορεί επίσης να εντοπιστεί στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, οι αστικές τάξεις των οποίων άρχισαν πρώτες  να εμφανίζουν σημάδια κόπωσης από τη μια και από την άλλη να επιτίθενται με σφοδρότητα στις κατακτήσεις των εργαζομένων.

  Οι δύο πρώτες, από τις παραπάνω μεταβολές, βρίσκονται στη βάση και αποτελούν το πραγματικό αίτιο της τρίτης. Σε όλο το παραπάνω διάστημα μια σειρά από κρίσεις αγκάλιαζαν το παγκόσμιο, πλέον καπιταλιστικό σύστημα. Κρίσεις που έπαιρναν όλο και πιο σοβαρό χαρακτήρα και αγκάλιαζαν, το σύνολο της οικονομικής, ιδεολογικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Τα παραπάνω φαινόμενα εκδηλώνονταν πρωτίστως στις αναπτυγμένες χώρες αλλά διαχέονταν στο πλανήτη ολόκληρο με διάφορες μορφές και με διαφορετική ένταση. Σήμερα η σφοδρότητα της επίθεσης των κυρίαρχων τάξεων στο εισόδημα και στα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα των εργαζομένων, στις αναπτυγμένες χώρες, παίρνει πρωτοφανείς διαστάσεις. Είναι ένα νέο δεδομένο στην ιστορία του καπιταλισμού. Γιατί όμως σήμερα; Τι έχει μεταβληθεί;

   Παράλληλα όμως με την κρίση που διαπερνά το σώμα του καπιταλισμού, και αφορά το σύνολο των κοινωνικών και οικονομικών συνιστωσών του, είναι εμφανέστατη και η αδυναμία διατύπωσης μιας πραγματικής και ρεαλιστικής  εναλλακτικής πρότασης. Μιας πρότασης που να μπορεί πραγματικά να θέσει υπό αμφισβήτηση το κυρίαρχο καπιταλιστικό μοντέλο δόμησης της κοινωνίας και της παραγωγής. Μιας πρότασης δηλαδή που θα επιτρέψει στις κοινωνίες να ξεπεράσουν την μόνιμη και γενικευμένη κρίση στην οποία, κατά τη γνώμη μου, έχει εισέλθει ο καπιταλισμός. Σε περιόδους κρίσεις, και πολύ περισσότερο σε κρίσεις όπως η σημερινή με τη γενικευμένη και χρόνια μορφή της, διάφορες «λύσεις» και διέξοδοι θα εμφανίζονται με τις περισσότερες από αυτές να οδηγούν σε συντηρητικές ή και αντιδραστικές κατευθύνσεις τα κοινωνικά σώματα.

    Η πρόταση που θα οδηγεί σε πραγματική άρση του κοινωνικού και οικονομικού αδιεξόδου δε μπορεί παρά να κατευθύνεται προς την ανατροπή του καπιταλισμού και την αντικατάστασή από το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που θα αποτελέσει το διάδοχό του. Ευθύνη των αριστερών και κομμουνιστικών κομμάτων είναι να αρθρώσουν αυτή την εναλλακτική πρόταση με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια και πληρότητα, αφού αυτά είναι και οι μόνες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που ευαγγελίζονται την ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση ενός άλλου κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου. Αυτό φυσικά σε άμεση σύνδεση με τους αγώνες που θα αναπτύσσονται για την υπεράσπιση των εισοδημάτων και των κατακτήσεων των εργαζόμενων.

    Τι βλέπουμε όμως να συμβαίνει σήμερα; Αντί η κρίση του καπιταλισμού να αποτελεί ευκαιρία για τα κόμματα και τις πολιτικές που έχουν σαν γενική κατεύθυνση τη μεταστροφή της συνείδησης των εργαζομένων προς την κατεύθυνση που αυτά επιθυμούν, οι εργαζόμενοι όχι μόνο να μη πείθονται από τις προτάσεις τους αλλά και η ίδια η αριστερά να βρίσκεται σε μια βαθιά κρίση η οποία εκφράζεται τόσο μέσα από την αδυναμία διατύπωσης σαφούς και συγκεκριμένου πολιτικού λόγου όσο, και εξ αιτίας αυτού, ενός απίθανου κατακερματισμού σε ένα μεγάλο αριθμό ομάδων και κομμάτων. Και πάλι γεννάται το ερώτημα. Γιατί;

  Μια όμως και η κοινωνία και η ιστορία δε θέτει παρά τα ερωτήματα που μπορεί να λύσει το γεγονός πως τα ερωτήματα δεν έχουν τεθεί, ή δεν έχουν με σαφήνεια και πληρότητα απαντηθεί, μήπως έχει να κάνει με την μη δημιουργία των ιστορικών και κοινωνικών εκείνων συνθηκών που θα επέτρεπαν την απάντηση; Η αδυναμία της αριστεράς να παρέμβει πειστικά και καταλυτικά στην καπιταλιστική κρίση και να προωθήσει ένα άλλο μοντέλο κοινωνικής και παραγωγικής οργάνωσης μήπως έχει στη βάση της την αδυναμία στη μελέτη και κατανόηση της ίδιας της πραγματικότητας του καπιταλισμού σαν τρόπου οργάνωσης της παραγωγής και της κοινωνίας, και του σταδίου στο οποίο βρίσκεται σήμερα;

  Όσοι βρίσκονται πολιτικά στο χώρο της αριστεράς θεωρούν καθήκον τους να ομνύουν στο Marx, ασχέτως αν τον έχουν διαβάσει και πολύ περισσότερο αν τον έχουν κατανοήσει. Ασχέτως όμως από το παραπάνω πρέπει να δούμε πως ο Marx δεν έδωσε έτοιμες συνταγές  για την κοινωνία που θα διαδεχθεί τον καπιταλισμό, για την οργάνωσή της και  τον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής. Ακόμη όμως και αν είχε δώσει, και ήταν πολύ ευφυής για να κάνει τέτοιο λάθος, η ζωή αποδεικνύεται πάντα  πολύ πιο περίπλοκη από οποιοδήποτε θεωρητικό σχήμα. Όλοι εμείς που κινούμαστε και δρούμε στο χώρο της αριστεράς, κομμουνιστικής ή μη, σκεφτόμαστε και δρούμε σαν να είμαστε οι φορείς της απόλυτης και αιώνιας αλήθειας που θα σώσει τους εργαζόμενους από τα δεινά τους και θα φέρει τον πολυπόθητο σοσιαλισμό.

 Όσο εμείς, άτομα ή συλλογικότητες, δεν προχωρούμε σε συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης είμαστε καταδικασμένοι να αναλωνόμαστε στο να ξεσκίζουμε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Κατακερματισμένοι και αδύναμοι συνεχίζουμε να αναλωνόμαστε πολεμώντας μεταξύ μας για το ποιος εκπροσωπεί αυθεντικά τους εργαζόμενους ενώ δίπλα μας οι εργαζόμενοι ματώνουν τρέφοντας πλέον έναν καπιταλισμό που τρώει τις σάρκες του. Όσο εμείς περιφέρουμε τις απόλυτες αλήθειες μας στα στενοσόκακα της ιστορίας το διεθνές κεφάλαιο ανενόχλητο περιφέρεται στις λεωφόρους οδηγώντας τους εργαζόμενους στην απελπισία, την ηττοπάθεια και αλώνοντας συνειδήσεις. Αντί να υπηρετούμε αυτό τον κόσμο των εργατών υπηρετούμε τον δικό μας κόσμο που τον έχουμε αναγάγει στον πραγματικό κόσμο. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, κατά τη γνώμη μου, είναι να ξεφύγουμε από την παγίδα της απόλυτης αλήθειας που όλο μας κατέχουμε. Κανείς δεν την κατέχει και γι αυτό ο καθένας μπορεί να ισχυριστεί την κατοχή της. Κανείς μας δεν την κατέχει κι αν θέλουμε να προσφέρουμε υπηρεσία στους εργαζόμενους ας ξεφύγουμε από αυτές τις ιδεοληψίες.

   Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Ας θέσουμε πάλι τα ερωτήματα και ας αναζητήσουμε τις απαντήσεις. Χωρίς a priori αλήθειες και ιδεοληψίες. Ας δούμε πάλι τους νόμους μεταβολής των κοινωνιών. Ας μελετήσουμε την ιστορική διαδρομή του καπιταλισμού για μπορέσουμε να δούμε το σημερινό του στάδιο. Είναι αυτό της γενικευμένης κρίσης στο οποίο εισέρχονται πάντα οι κοινωνίες όταν τελειώνουν την ιστορική διαδρομή τους; αν όχι πως πρέπει να δράσουμε; Αν όμως ναι τότε πρέπει να προετοιμάσουμε την κοινωνία για το επόμενο στάδιο. Να μπορέσουμε να δούμε τι θα κρατήσουμε από το παλιό και τη θα αφήσουμε στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Πως θα οργανωθεί η παραγωγή; Η απάντηση που θα δοθεί στο ερώτημα αυτό είναι καθοριστικής σημασίας και θα κρίνει ουσιαστικά τον τρόπο δράσης και παρέμβασης της αριστεράς. Όλα όμως τα παραπάνω προϋποθέτουν φυγή προς τα εμπρός χωρίς ιδεοληψίες και αγκυλώσεις, που όλοι μας έχουμε.

    Στην κοινή δράση για το συμφέρον των εργαζομένων και στο πλάι των εργαζομένων μπορούν να δημιουργηθούν εκείνες οι συνθήκες που, μέσα στο καμίνι της ταξικής πάλης, θα επιβάλλουν τη δημιουργία εκείνων των θέσεων που θα προχωρήσουν την κοινωνία μπροστά. Ας ξεκινήσουμε από την αρχή λοιπόν έχοντας εμπιστοσύνη, πάνω απ’ όλα, στην ικανότητά του ανθρώπινου νου να αναλύει και να κατανοεί την πραγματικότητα. Στην ιστορικότητα  των κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων. Με τη γνώση πως μέσα από τους κοινούς αγώνες και την ταξική πάλη θα διαμορφώσουμε εκείνη την πολιτική πρόταση που θα βάλει στο ιστορικό παρελθόν την αστική τάξη και την ηγεμονία της, αν πράγματι ήρθε η ώρα της για να αποσυρθεί από το ιστορικό προσκήνιο. Πρέπει δηλαδή να διαμορφώσουμε πρόταση εξουσίας.  

Γιώργος Τριανταφυλλόπουλος

12-10-2010